Sermaye
şirketlerinde dönem kazancının ortaklara dağıtılmasına veya sermayeye
eklenmesine en üst karar organı olan şirket genel kurulu veya ortaklar kurulu
karar vermektedir. Karın dağıtılmasına karar verilirken dağıtımdan dolayı
oluşacak vergi yükü de hesaba katılmakta, vergi yükünün ağır olduğu dönemlerde
karın dağıtılmasından ziyade, karın sermayeye eklenmesi veya değişik yollarla (ortak
cari hesabının şişmesi veya örtülü kazanç dağıtımı) ortağa aktarılması tercih
edilmektedir. Karın bu şekilde ortaklara aktarılmasının vergisel riskler
taşıdığı bilinen bir gerçektir.
- Kurumların 1.1.1999 ile
31.12.2002 Tarihleri Arasında Sona Eren Hesap Dönemlerinde Elde Ettikleri
Kurumlar Vergisine Tabi Tutulmuş Kazançları İle 2003 ve İzleyen Yıllarda
Elde Ettikleri veya Edecekleri Kazançların Dağıtımı Sonucu Elde Edilen Kar
Payları:
24.4.2003
tarihinden itibaren 4842 sayılı Kanun ile Gelir Vergisi kanununun 94’ncü
maddesinin 6’ncı bendinde yapılan değişiklik ile, kar dağıtımına % 10 stopaj
getirilmiştir. Sözkonusu bende göre;
Tam
mükellef kurumlar tarafından;
-Tam
mükellef gerçek kişilere,
-Gelir
ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara veya muaf olanlara,
-Dar
mükellef gerçek kişilere,
-Dar
mükellef kurumlara,
-Gelir
ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere
Dağıtılan
kar paylarından % 10 stopaj yapılacaktır.
4842
sayılı Kanun ile Gelir Vergisi Kanununun 22’nci maddesinde yapılan değişiklik
ile 2003 yılında elde edilenler de dahil olmak üzere tam mükellef kurumlardan
elde edilen kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna edilmiştir. (Dar
mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarında istisna yoktur.) Ancak kar
payının dağıtımında yapılan stopaj istisna edilen tutar üzerinden de
yapılacaktır. Stopajın tamamı kar payının yıllık gelir vergisi beyannamesi ile
beyan edilmesi durumunda hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.
Yine
4842 sayılı Kanun ile Gelir Vergisi Kanununun 86’ncı maddesinde yapılan
değişiklik ile, kar payının tutarı, (yukarıda belirtilen istisna tutarı hariç) vergiye
tabi başka gelirlerle birlikte, Gelir Vergisi Kanununun 103’ncü maddesindeki
tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aştığı takdirde yıllık gelir
vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir. Bu dilimin tutarı 2005 yılında 15.000 YTL’dır.
O
halde 2005 yılında elde edilen ve 1999-2002 yıllarına ilişkin içinde istisna
kazanç bulunmayan kurum kazançlarının dağıtılmasından elde edilen kar payları
ile 2003-2004 yıllarına ilişkin her türlü kurum kazançlarının dağıtılmasından
elde edilen kar paylarının tutarı 30.000 YTL’nı aşmadığı sürece beyan edilmeyecektir.
30.000 YTL’nı aşan söz konusu kar payları brüt tutar üzerinden beyan edilecek,
istisna tutar dahil tamamı üzerinden kesilen stopaj, beyanname üzerinden
hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.
Ayrıca
karın sermayeye ilavesi kar dağıtımı sayılmadığı için elde edilen bedelsiz
hisse senetleri stopaja tabi tutulmayacak ve hiçbir şekilde beyannameye dahil
edilmeyecektir.
Dar
mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarından stopaj yapılmadığı için Gelir
Vergisi Kanununun 86’ncı maddesi uyarınca (çifte vergilendirmeyi önleme
anlaşmaları saklı kalmak kaydıyla) tutarı ne olursa olsun beyan edilecektir.
Ayrıca dar mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarında GVK’nun 22’nci
maddesinde yer alan ½ oranındaki istisna söz konusu değildir.
- 1. Fıkrada Sayılanların Dışında
Kalan Kurum Kazançlarının Dağıtımı Sonucu Elde Edilen Kar Payları:
Öte
yandan geçmiş yıllara ilişkin farklı vergi yüküne sahip kurum kazançlarının
dağıtılması halinde yapılacak stopaj, beyan ve vergileme işlemleri için 4842
sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununa eklenen geçici 62’nci maddede bazı
düzenlemeler yapılmıştır.
Gelir
Vergisi Kanununun geçici 62’nci maddesine göre,
Tam
ve dar mükellef kurumların,
a-)
31.12.1998 veya daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemi kazançlarının,
b-)
1.1.1999 ile 31.12.2002 tarihleri arasında sona eren hesap dönemlerine ilişkin
kurumlar vergisinden istisna edilmiş kazançlarının,
c-)
24.4.2003 tarihinden önceki yatırım indirimi hükümlerine tabi üzerinden stopaj
yapılmış kazançlarının
Dağıtımı
halinde stopaj yapılmayacaktır.
(a)
bendi kapsamında elde edilen kar payları gelir vergisinden istisna olup
üzerinden stopaj yapılmadığı gibi tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir.
(b)
ve (c) bendi kapsamında elde edilen kar paylarının net tutarına elde edilen kar
payının 1/9’u eklendikten sonra, bulunan tutarın yarısı vergiye tabi olacaktır.
Bu tutar, Gelir Vergisi Kanununun 86’ncı maddesine göre, Gelir Vergisi
Kanununun 103’ncü maddesindeki tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı
aştığı takdirde, yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir. (Bu
dilimin tutarı 2005 yılında 15.000 YTL’dır.) Beyannameye yazılan tutarın 1/5’i
beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir. Diğer bir
deyişle 2005 yılında (b) ve (c) bendi kapsamında elde edilen net 27.000 YTL’nı
aşan kar payları için beyanname verilecektir. Örneğin 90.000 YTL kar payı elde
eden bir gerçek kişi bu tutarın 1/9’u olan 10.000 YTL’nı elde ettiği kar payına
ekledikten sonra bunun yarısı olan 100.000/2=50.000 YTL’nı beyan edecek ve
hesapladığı 14.920 YTL gelir vergisinden beyannameye yazdığı tutarın 1/5’i olan
50.000/5=10.000 YTL’nı mahsup ettikten sonra 14.920-10.000=4.920 YTL gelir
vergisi ödeyecektir.
Kurumların
doğrudan veya iştirakleri aracılığıyla kar payı elde etmeleri diğer bir deyişle
iştirak kazancı istisnasına tabi kazançlarının bulunması ve bu kazançlarını
dağıtmaları halinde de, dağıtılan kazanç yukarıda sayılan türde bir kazanç ise,
kar payının stopaj ve elde eden gerçek kişilerce beyanı hakkında aynı hükümler
geçerli olacaktır.
Değişik
yıllarda elde edilen kurum kazançlarının dağıtımından elde edilen kar
paylarının vergilendirilme durumu toplu bir şekilde aşağıdaki tabloda
görülmektedir.
|
Dağıtılan
kurum kazancının elde edildiği yıl ve türü
|
Stopaj
durumu
|
İstisna
durumu
|
Beyan
durumu
|
|
Tam
mükellef kurumların 1.1.1999 ile 31.12.2002 tarihleri arasında sona eren
hesap dönemlerinde elde edilen kurumlar vergisine tabi tutulmuş kazançları
ile 2003 ve izleyen yıllarda elde edilen veya edilecek kazançları
|
İstisna tutarı dahil elde edilen
kar payının tamamı üzerinden %10
|
Elde edilen kar payının ½’si
|
İstisnadan
sonra kalan tutarın, vergiye tabi başka gelirlerle birlikte, Gelir Vergisi
Kanununun 103’ncü maddesindeki tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan
tutarı aştığı takdirde beyan edilecektir. Hesaplanan vergiden yapılan stopaj
mahsup edilecektir.
|
|
Dar
mükellef kurumların 1.1.1999 ile 31.12.2002 tarihleri arasında sona eren
hesap dönemlerinde elde edilen kurumlar vergisine tabi tutulmuş kazançları
ile 2003 ve izleyen yıllarda elde edilen veya edilecek kazançları
|
Yok
|
Yok
|
Tutarı ne
olursa olsun tamamı beyan edilecektir. (çifte vergilendirmeyi önleme
anlaşmaları saklı kalmak kaydıyla)
|
|
Tam
ve dar mükellef kurumların 31.12.1998 veya daha önceki tarihlerde sona eren
hesap dönemi kazançları
|
Yok
|
Tamamı istisna
|
Beyana tabi değil
|
|
Tam
ve dar mükellef kurumların 1.1.1999 ile 31.12.2002 tarihleri arasında sona
eren hesap dönemlerine ilişkin kurumlar vergisinden istisna edilmiş
kazançları
|
Yok
|
Yok
|
Elde
edilen kar payının net tutarına tutarın 1/9’u eklendikten sonra bulunan
tutarın yarısı Gelir Vergisi Kanununun 103’ncü maddesindeki tarifenin ikinci
gelir diliminde yer alan tutarı aştığı takdirde, yıllık gelir vergisi
beyannamesi ile beyan edilecektir. Beyannameye yazılan tutarın 1/5’i
beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.
|
|
Tam
ve dar mükellef kurumların 24.4.2003 tarihinden önceki yatırım indirimi
hükümlerine tabi, üzerinden stopaj yapılmış kazançları
|
Yok
|
Yok
|
Elde
edilen kar payının net tutarına tutarın 1/9’u eklendikten sonra bulunan
tutarın yarısı Gelir Vergisi Kanununun 103’ncü maddesindeki tarifenin ikinci
gelir diliminde yer alan tutarı aştığı takdirde, yıllık gelir vergisi
beyannamesi ile beyan edilecektir. Beyannameye yazılan tutarın 1/5’i
beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.
|
