Bilindiği
üzere, 18.8.2009 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 5921 sayılı İşsizlik
Sigortası Kanunu İle Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda
Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 1 inci maddesi ile, 4447 sayılı İşsizlik
Sigortası Kanununun 50 nci maddesinin mülga beşinci fıkrası yeniden düzenlenmiştir.
1.10.2009 tarihi
itibariyle yürürlüğe girmiş olan söz konusu fıkrada,
"İşsizlik
ödeneği alanların; işe alındığı tarihten önceki aydan başlayarak işe
alan işyerine ait son altı aylık dönemde, prim ve hizmet belgelerinde
bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınması kaydıyla,
5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinde sayılan ve 82 nci maddesi uyarınca
belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan kısa vadeli
sigorta primi tutarının yüzde biri olmak üzere işçi ve işveren payı
sigorta primleri ile genel sağlık sigortası primi, kalan işsizlik
ödeneği süresince Fondan karşılanır. Bu süre başlangıçta belirlenen toplam hak
sahipliği süresinden düşülür. Söz konusu primlerin İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanabilmesi
için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 5510 sayılı
Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içerisinde Sosyal
Güvenlik Kurumuna vermesi, varsa prime esas alt kazanç sınırı ile prime
esas kazanç arasındaki fark ve kısa vadeli sigorta kollarına ilişkin prim
tutarı farkı ile işsizlik sigortası primlerini Sosyal Güvenlik Kurumuna ödemiş
olması şarttır. Bu maddede düzenlenen teşvik, 5510 sayılı Kanun kapsamında
bulunanlarla aynı şartlarda olmak üzere 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci
maddesi kapsamındaki sandıkların statülerine tabi personeli için de uygulanır.
Bu maddeyle düzenlenen destek unsurundan diğer ilgili mevzuat uyarınca ayrıca
yararlanmakta olan işverenler; aynı dönem için ve mükerrer olarak bu
destek unsurundan yararlanamaz. Bu durumda, işverenlerin tercihleri dikkate
alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biriyle sınırlı olarak
yapılır. Ayrıca, işçinin, işten ayrıldığı işyerinde tekrar işe başlaması
halinde bu teşvik hükümlerinden yararlanılamaz. Bu fıkrada
düzenlenen teşvik, 21.4.2005 tarihli ve 5335 sayılı Bazı Kanun ve Kanun
Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 30 uncu maddesinin
ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerlerinde çalışmaya
başlayanlar hakkında uygulanmaz."
hükümleri yer almış bulunmaktadır. Sosyal Güvenlik
Kurumunun 4.12.2009 tarihinde yayımladığı 2009/149 sayılı Genelgede konu ile
ilgili yapılan açıklamalar aşağıda özetlenmiştir.
1.1.
4447
Sayılı Kanunun 50 nci Maddesinin Beşinci Fıkrasında Öngörülen Teşvikten
Yararlanma Şartları
Sigortalılar
yönünden;
-
1/10/2009 veya sonraki bir tarihte işe alınmış olması,
- İşe
giriş tarihi itibariyle işsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olması,
İşyerleri
yönünden;
-
Sigortalının işe alındığı tarihten önceki aydan başlanarak son altı aylık
dönemde aylık prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı
sayısına ilave olarak işe alınmış olması,
-
İşsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olan sigortalının, işsizlik ödeneği almaya
hak kazanmadan önce son çalıştığı işyeri haricindeki bir işyerinde işe başlamış
olması,
şartları
ile maddede öngörülen diğer şartların birlikte gerçekleşmiş olması
gerekmektedir.
1.2.
Sigortalının 1.10.2009 veya sonraki bir
tarihte işe alınmış olması:
Maddede öngörülen sigorta prim teşvikinden 1.10.2009
veya sonraki bir tarihte işe alınan sigortalılar ve bu sigortalıları işe alan işverenler
yararlanabileceklerdir.
Bu bağlamda, işsizlik ödeneğinden yararlanmaya 1.10.2009
tarihinden önce hak kazanmış olan sigortalıların, 1.10.2009 tarihinden sonra
işe alınmış olmaları ve işe alındıkları tarihten sonra işsizlik ödeneğinden
yararlanmaya hak kazanmış kalan sürelerinin bulunması halinde, gerek
sigortalıların, gerekse işverenlerinin bahse konu sigorta prim teşvikinden yararlanmaları
mümkün bulunmaktadır.
1.3.
Sigortalının,
işe giriş tarihi itibariyle işsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olması:
1.10.2009 veya sonraki bir tarihte işe alınan
sigortalının, işe giriş tarihi itibariyle aynı Kanunun 51 inci maddesi uyarınca
işsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olması gerekmektedir.
4447
sayılı Kanun uyarınca sigortalı sayılanlar,
- Hizmet
akitlerinin anılan Kanunda belirtilen hallerden birisine dayalı olarak sona
ermesi,
- Süresi
içinde şahsen veya elektronik ortamda İŞKUR'a başvurarak yeni bir iş almaya hazır
olduklarını kaydettirmeleri,
- Hizmet
akitlerinin sona ermesinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak
çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş ve işten ayrılmadan önceki son 120 gün
içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmaları,
kaydıyla işsizlik
ödeneği almaya hak kazanırlar.
Bahse konu sigorta prim teşvikinden işsizlik ödeneği
almaya hak kazanılmış bulunulan sürenin kalan kısmı için
yararlanılabileceğinden, sigortalıların işsizlik ödeneğinden yararlanma
süreleri bitmeden işe alınmış olmaları gerekmektedir.
1.4.
Sigortalının
işe alındığı tarihten önceki aydan başlanarak, son altı aylık dönemde aylık
prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak
işe alınmış olması:
Öngörülen sigorta prim teşvikinden, sigortalının,
işe alındığı tarihten önceki aydan başlanarak son altı aylık döneme ilişkin
aylık prim ve hizmet belgelerinde bildirilmiş ortalama sigortalı sayısına ilave
olarak işe alınmış olmaları kaydıyla yararlanılabilecektir.
Ortalama sigortalı sayısı, sigortalının işe
başladığı işyerinde işe giriş tarihinden önceki altı ayda Kuruma bildirilmiş
olan toplam sigortalı sayısının, aynı dönem aralığında Kuruma bildirim yapılmış
ay sayısına bölünmesi suretiyle bulunacaktır.
İşsizlik ödeneğinden yararlanmaya hak kazanmış olan
sigortalının işe alınması ile birlikte (işe alındığı tarih itibariyle)
çalıştırılan toplam sigortalı sayısı, ortalama sigortalı sayısının üzerine
çıkmadığı takdirde, takip eden aylarda çalışan sigortalı sayısı ortalama
sigortalı sayısının üzerine çıksa dahi sözkonusu sigortalıdan dolayı bahse konu
sigorta prim teşvikinden yararlanılması mümkün olamayacaktır.
Öte yandan, işsizlik ödeneğinden yararlanmaya hak
kazanmış sigortalıları ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alan
işverenler, anılan Kanunda öngörülen sigorta prim teşvikinden ortalama
sigortalı sayısının üzerinde sigortalı çalıştırdıkları aylarda yararlanabilecek,
buna karşın, çalıştırdıkları sigortalı sayısının ortalama sigortalı sayısının üzerine
çıkmadığı aylarda sözkonusu sigorta prim teşvikinden yararlanamayacaklardır.
Dolayısıyla işsizlik ödeneğinden yararlanmakta iken işe
alınan sigortalının, kapsama giren bir sigortalı olup olmadığı hususu işe
alındığı tarih itibariyle ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınıp
alınmadığına bakılarak; kapsama giren bir sigortalıdan dolayı anılan maddede
öngörülen teşvikten yararlanılıp yararlanılmayacağı hususu ise, her bir ay
bazında çalıştırılan sigortalı sayısının ortalama sigortalı sayısının üzerinde
olup olmadığına bakılarak tespit edilecektir.
Kuruma bildirilmiş toplam sigortalı sayısının
tespitinde, sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışan sigortalılar hesaplamaya
dahil edilecek, buna karşın 3308 sayılı Kanunda belirtilen aday çırak, çırak
ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler ile meslek liselerinde okumakta
iken veya yüksek öğrenimleri sırasında zorunlu staja tabi tutulan öğrenciler
hesaplamaya dahil edilmeyecektir.
1.5.
İşsizlik
ödeneği almaya hak kazanmış olan sigortalının, işsizlik ödeneği almaya hak
kazanmadan önce son çalıştığı işyeri haricindeki bir işyerinde işe başlamış
olması:
Bahse konu sigorta prim teşvikinden yararlanabilmesi
için gerekli olan şartlardan biri de, sigortalının, işsizlik ödeneği almaya hak
kazanmadan önce son çalıştığı işyeri haricindeki bir işyerinde işe başlamış
olmasıdır.
1.6.
Teşvikten
yararlanmak amacıyla yapılacak olan başvurunun şekli:
İşsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olan
sigortalıyı ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alan işverenlerin, işe
aldığı sigortalının işsizlik ödeneği almaya hak kazandığı tarihi, işsizlik
ödeneği alma süresini ve kalan işsizlik ödeneğinden yararlanılmaya hak
kazanılmış gün sayısını, Türkiye İş Kurumu İl/Şube Müdürlüğüne müracaat ederek,
alacakları yazı ile belgelemeleri gerekmektedir.
1.7.
Sigorta
primi teşvikinden yararlanılacak olan süre:
Öngörülen sigorta prim teşvikinden, kapsama giren
her bir sigortalı için, işe alındığı tarihten, hizmet akdinin devam etmesi
kaydıyla işsizlik ödeneğinin kalan süresince yararlanılabilecektir.
1.8.
Sigortalının,
işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi içinde birden fazla işyerinde çalışması:
Sigortalının işsizlik ödeneğinden yararlanmaya hak
kazanmasının ardından, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi içinde birden
fazla işyerinde çalışmaya başlaması halinde, bahse konu sigorta prim
teşvikinden, ortalama sigortalı sayısına ilave olarak alınmış olması kaydıyla ancak
işe girilen ilk işyeri işverenince yararlanılabilecektir.
1.9.
Sigortalının,
işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi içinde çalışmaya başladığı işyerinden,
işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi sona ermeden ayrılarak, yine kalan
işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi içinde yeniden çalışmaya başlamış olması:
İşsizlik ödeneğinden yararlanmaya hak kazanmış olan sigortalının,
Kanunun bu hükmüne istinaden işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi içinde
çalışmaya başlamalarının ardından, hizmet akdinin tekrar sona ermesi ve kalan
işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi içinde yine gerek işten ayrıldıkları
işyerinde, gerekse (işsizlik ödeneği almaya hak kazanmadan önce son çalıştığı
işyeri hariç) başka bir işyerinde yeniden çalışmaya başlamaları halinde, bahse
konu sigorta prim teşvikinden, maddede aranılan diğer şartların gerçekleşmiş olması
kaydıyla, kalan süreler için de yararlanılabilecektir.
Diğer taraftan, işsizlik ödeneğinden yararlanmakta
iken işe alınan ve sonra sözkonusu işyerinden ayrılan sigortalıların, bu
işyerinden ayrılmakla yeni bir işsizlik ödeneği süresine hak kazanmamış
olmaları kaydıyla, işsizlik ödeneğinin kalan yararlanma süresi içinde yine aynı
işyerinde tekrar işe başlamaları halinde, sözkonusu sigorta prim teşvikinden yararlanılması
mümkün bulunmaktadır.
1.10.
İşsizlik
Sigortası Fonundan Karşılanacak Sigorta Primlerinin Hesaplanması
4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesinin beşinci
fıkrasına istinaden, kapsama giren sigortalıların, prime tabi tutulacak
kazançlarının 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddesi uyarınca belirlenen prime esas
kazanç alt sınırı üzerinden tahakkuk eden,
- Kısa
vadeli sigorta kolları priminin 1 puanlık kısmı,
-
Malullük yaşlılık ve ölüm sigortası priminin tamamı,
- Genel
sağlık sigortası priminin tamamı,
İşsizlik
Sigortası Fonundan karşılanacaktır.
1.11.
Aylık
Prim ve Hizmet Belgelerinin Düzenlenmesi ile Muhteviyatı Sigorta Primleri ve
İşsizlik Sigortası Priminin Ödenmesi:
4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesinin beşinci
fıkrasında öngörülen sigorta prim teşvikinden yararlanabilmesi için, kapsama
giren sigortalılara ilişkin 15921 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle
düzenlenmiş olan aylık prim ve hizmet belgelerinin, Kuruma, yasal süresi içinde
verilmiş olması gerekmektedir.
Diğer taraftan, 15921 sayılı Kanun numarası seçilmek
suretiyle yasal süresi içinde Kuruma verilmiş olan aylık prim ve hizmet
belgelerinden dolayı tahakkuk etmiş sigorta primlerinin, sigortalı ve işveren
hissesine ait kısmının İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanabilmesi için, aynı
aya ilişkin gerek 15921 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle, gerek farklı
Kanun numarası seçilmek suretiyle, gerekse Kanun numarası seçilmeksizin düzenlenmiş
aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk etmiş sigorta primlerinin İşsizlik
Sigortası Fonundan karşılanmayan kısmı ile işsizlik sigortası primlerinin tamamının
yasal süresi içinde ödenmesi gerekmektedir.
Sigorta primlerinin İşsizlik Sigortası Fonundan
karşılanmayan işveren ve sigortalı hisselerine isabet eden kısmın tamamı ile
işsizlik sigortası primlerinin tamamının yasal süresi içinde ve eksiksiz olarak
ödenmemesi halinde, bahsekonu prim teşvikinden yararlanılması mümkün
bulunmamaktadır.
1.12.
Alt
İşverenleri Olan İşyerlerinde Teşvikten Yararlanma Şartları:
İşsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olan
sigortalıların, işsizlik ödeneği almaya hak kazanmadan önce son çalıştığı
işyeri haricindeki bir işyerinde işe başlamış olmaları gerektiğinden, kapsama
giren sigortalının, son çalıştığı işyerinin alt işvereni tarafından işe
alınması; son çalıştığı işyerinin alt işveren olması halinde, asıl işveren tarafından
ya da asıl işverenin diğer alt işverenleri tarafından işe alınması halinde, sözkonusu
teşvikten yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.
Alt işverenleri bulunan işyerlerinde, maddede
belirtilen nitelikteki sigortalıların, ortalama sigortalı sayısına ilave olarak
işe alınıp alınmadığı hususu ise, kapsama giren sigortalıların işe alındığı
tarihten önceki aydan başlanarak, son altı aylık dönemde gerek asıl işveren,
gerekse alt işverenler tarafından verilmiş olan aylık prim ve hizmet
belgelerindeki ortalama sigortalı sayısına bakılarak tespit edilecektir.
1.13.
Diğer
Teşvik Kanunlarından Yararlanan İşverenlerin 4447 Sayılı Kanunun 50 nci
Maddesinin Beşinci Fıkrasında Öngörülen Sigorta Prim Teşvikinden
Yararlanmalarına İlişkin Usul ve Esaslar:
Diğer teşvik kanunlarına istinaden sigorta primi
işveren hissesi teşvikinden veya 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin (ı)
bendinde öngörülen beş puanlık prim indiriminden yararlanmakta olan
işverenlerin, teşvik kapsamına giren sigortalılarından dolayı aynı dönem için
ve mükerrer olarak 4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesinin beşinci fıkrasında
öngörülen teşvikten yararlanmaları mümkün bulunmamaktadır.
1.14.
Diğer
Hususlar:
4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesinin beşinci
fıkrasında öngörülen sigorta prim teşvikinden, sosyal güvenlik destek primine
tabi olarak çalışanlardan, yurt dışında çalışan sigortalılardan, aday çırak,
çırak ve öğrencilerden dolayı yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.
Özel nitelikteki bina inşaatı işyerleri, maddede
aranılan şartların sağlanmış olması kaydıyla sözkonusu teşvik hükmünden
yararlanabileceklerdir. Ancak, bahse konu işyerleri için ilişiksizlik belgesi
verilmeden önce, maddede aranılan şartların sağlanmış olup olmadığı hususu
Sigorta Primleri Servislerince kontrol edilecektir.
İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanan sigorta
primleri, gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru
olarak dikkate alınmayacaktır.
