İSTİHDAM PAKETİ VE PRİM AFFI HAKKINDA

Kamuoyunda "İstihdam Paketi" olarak bilinen "İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Öngören 5763 sayılı Yasa” 15 Mayıs 2008 günü TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilmiş ve Cumhurbaşkanının onayına sunulmuştur. Yasada 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na eklenen geçici maddeler ile prim affı da getirilmiştir.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanının ifadesine göre toplam prim alacaklarının tutarı 43.5 milyar YTL olup, bunun 10.8 milyar YTL’si SSK, 25.9 milyar YTL’si Bağ-Kur, 6.7 milyar YTL’si ise Tarım Bağ-Kur alacağıdır. Amaç bu alacak stokunu azaltmak, ancak anlaşılan o ki; (rakamlar da bunu teyit ediyor) 2006 yılındaki prim affı pek bir işe yaramamış görünüyor.

Yapılan düzenleme, borçlarını 2006 yılında çıkarılan 5458 sayılı Kanuna göre yeniden yapılandıranlardan taksitlerini ödeyememiş olup yapılandırmaları bozulmuş olanları da kapsamaktadır

Hangi SSK Borçları Kapsam Dahilinde:

• Yeni adıyla Sosyal Güvenlik Kurumu’na borçlu olanların 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa göre takip edilen ve başvuru tarihine kadar tahakkuk ettiği halde ödenmemiş olan 2008 Mart ve önceki dönemlere ilişkin sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası, sosyal yardım zammı borçları,
• Kanunun yürürlüğe girdiği tarihi takip eden ayın sonuna kadar müracaat edilmiş olması kaydıyla 31.03.2008 tarihine kadar bitirilmiş olan özel bina inşaatı ile ihale konusu işlerden Sosyal Güvenlik Kurumunca yapılan ön değerlendirme, araştırma veya tespit sonucunda yeterli işçilik bildiriminde bulunulmadığı anlaşılanların fark işçiliğe ilişkin borçları,
• İsteğe bağlı sigortalıların 2003 Mayıs ila 2008 Mart dönemleri arasında isteğe bağlı sigortalılıklarının devam ettiği süre içindeki prim borçları,
• Avukat-Noter ve yurtdışına işçi götüren müteahhit gibi topluluk sigortasına tabi olanların 2008 Mart ve önceki dönemlere ilişkin malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına ait prim borçları,

Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden iki ay içinde yazılı olarak başvurulması kaydıyla, peşin veya 24 aya kadar eşit taksitler halinde ödenecek.

Hangi Bağ-Kur Borçları Kapsam Dahilinde

• 1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu ile, 2926 sayılı Tarım Bağ-Kur Kanunu gereğince, sigortalı olanların 31.03.2008 tarihine kadar olan prim ve sosyal güvenlik destek prim borçları

Kanunun yürürlüğünden itibaren 2 ay içinde müracaat edilmesi halinde peşin veya 24 aya kadar eşit taksitler halinde ödenebilecek.

Peşin Ödeyenlerin Avantajı:

Peşin ödeme tercihinde, borç aslının tamamı ve başvurunun yapıldığı ayın sonuna kadar sosyal güvenlik mevzuatının ilgili hükümlerine göre hesaplanan gecikme cezası ve gecikme zammının yüzde 15’i başvuru tarihini takip eden bir ay içinde ödenmelidir. Bu durumda, gecikme cezası ve gecikme zammının kalan yüzde 85’i silinecektir.

Taksitle Ödeme:

Taksitle ödeme tercihinde, borç asıllarına başvurunun yapıldığı ayın sonuna kadar sosyal güvenlik mevzuatının ilgili hükümlerine göre hesaplanan gecikme cezası ve gecikme zammının; 12 aya kadar taksitlendirmelerde yüzde elli beşi, 12 aydan çok taksitlendirmelerde yüzde otuzu silinecektir.

2006 Yılında 5458 sayılı Kanuna Göre Borçlarını Taksitlendirenler:

• Borç taksitlerini düzenli ödememeleri nedeniyle, yapılandırma hakkını kaybedenlerin taksit hakları, Kanun’un Resmi Gazete’de yayımını izleyen iki ay içinde müracaat etmek şartıyla yapılandırmaları yeniden canlandırılacaktır.
• 5458 sayılı Kanun gereğince borçlarını yapılandıranlar borçlarını zamanında ödemiş olsunlar veya olmasınlar bu yasadaki peşin ödeme seçeneğinden yararlanabileceği gibi taksitli ödeme seçeneğinden de yararlanabilecektir.
• Yeni getirilen haklardan yararlanmak üzere başvuran borçluların, kapsama giren borçları nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumu’na yaptıkları itirazlardan ve yargı nezdinde sürdürdükleri davalardan feragat etmeleri ve ihtilaf yaratmamaları şarttır.

Hacizler kaldırılacak

Borçları nedeniyle, taşınır ve taşınmaz mallara konulan hacizler ile alınan teminatlar yapılan ödemeler nispetinde, üçüncü şahıslar nezdindeki hak ve alacaklarla ilgili hacizler ise ilk taksitin ödenmesinden sonra tümüyle kaldırılacaktır.

Yasayla Yapılan Diğer Düzenlemeler:

• Asıl İşveren – Alt İşveren (Taşeron) İlişkisi Yazılı Olacak

Yasayla, asıl işveren ile alt işveren (taşeron şirket) arasında kurulan ilişkinin yazılı yapılması şartı getiriliyor.

Buna göre, iş alan alt işveren, kendi iş yerinin tescili için asıl işverenden aldığı yazılı işverenlik sözleşmesini, gerekli belgelerle, çalışma bölge müdürlüklerine bildirecek. Bölge müdürlüğünce tescili yapılan bu iş yerine ait belgeler, gerektiğinde iş müfettişlerince incelenecek. İnceleme sonucunda muvazaalı (danışıklı) işlemin tespiti halinde, bu tespite ilişkin gerekçeli müfettiş raporu, işverene tebliğ edilecek.

İşveren, bu rapora, tebliğ tarihinden itibaren 6 iş günü içinde yetkili iş mahkemesine itiraz edebilecek. İtiraz üzerine verilen kararlar, kesin sayılacak.

Eğer itiraz edilmemiş veya mahkeme, danışıklı işlemin tespitini onamışsa, tescil iptal edilecek. Alt işverenin işçileri, başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçileri sayılacak.

Yaptığı işle ilgili bölge müdürlüklerine bildirimde bulunmayan alt işverene, çalıştırdığı her işçi için 150 YTL, iş yerini muvazaalı olarak bildiren asıl işveren ile alt işveren veya vekillerine ayrı ayrı 10 bin YTL idari para cezası verilecek.

• Özel Sektör İşverenleri Terör Mağduru ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğundan Kurtuluyor

Halen zorunlu çalıştırma oranları; kamu işyerlerinde özürlüler için %4, eski hükümlüler için %2 olarak; özel sektör işyerlerinde özürlüler için %3, eski hükümlüler için %1, terör mağdurları için de %2 olarak uygulanmaktaydı.

Yeni düzenlemeyle İş Kanunundaki özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarının çalıştırılma zorunluluğuna da yeni düzenleme getirilerek, eski hükümlü ve terör mağdurları için işverene getirilen zorunlu istihdam kaldırılıyor.

Özel sektör işverenleri 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları iş yerlerinde yüzde 3 özürlü, kamu iş yerlerinde ise yüzde 4 özürlü ve yüzde 2 eski hükümlü işçiyi, meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştıracaklar.

Özel sektör işverenlerince çalıştırılan özürlü işçilerin prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı Hazinece karşılanacaktır. İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 506 sayılı Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi ve sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın ödenmiş olması şarttır. İşveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, Hazinece Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir. Hazinece karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı tarafından müştereken belirlenecektir.

• Gençlerin ve Kadınların Sigorta Primi İşveren Hisseleri İşsizlik Sigortası Fonu Tarafından Karşılanacak

18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük olanlar ile yaş şartı aranmaksızın kadınlardan; bu maddenin yürürlük tarihinden önceki altı aylık dönemde prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalılar dışında olması şartıyla, bu maddenin yürürlük tarihinden önceki bir yıllık dönemde işyerine ait prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren bir yıl içinde işe alınan ve fiilen çalıştırılanlar için; prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin;

a) Birinci yıl için yüzde yüzü,

b) İkinci yıl için yüzde sekseni,

c) Üçüncü yıl için yüzde altmışı,

d) Dördüncü yıl için yüzde kırkı,

e) Beşinci yıl için yüzde yirmisi

         İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanır.

İşveren hissesine ait primlerin İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 506 sayılı Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi ve sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın ödenmiş olması şarttır. Bu maddeye göre işveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, İşsizlik Sigortası Fonundan Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir.

İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz.

Bu maddeyle düzenlenen destek unsurundan diğer ilgili mevzuat uyarınca ayrıca yararlanmakta olan işverenler; aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundan yararlanamaz. Bu durumda, işverenlerin tercihleri dikkate alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biriyle sınırlı olarak yapılır.

• Tüm Çalışanların İşveren Hissesi Primlerinin Beş (5) Puanlık Kısmı Hazine Tarafından Karşılanacak

506 sayılı Kanuna tabi sigortalıların aynı Kanunun 73 üncü maddesine göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanacaktır.  

İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için, işverenlerin; çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermeleri, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri, Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması şarttır.

Hazinece karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz.

Bu maddeyle düzenlenen destek unsurundan diğer ilgili mevzuat uyarınca ayrıca yararlanmakta olan işverenler; aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundan yararlanamaz.

Sonuç

İstihdam paketindeki düzenlemelerin, eksik olmasına rağmen “kümesteki kaz” olarak tabir edilen kayıtlı mükellefleri biraz olsun ferahlatacak dolayısıyla istihdamı olumlu etkileyecek bir adım olduğunu düşünüyoruz. Düzenleme ile getirilen affı ise tek tek bakıldığında çok önemli bir fırsat, ancak ülkenin hukuk sistemi açısından önemli bir zaafiyet olarak görüyoruz.